تاریخ الفقه الجعفری (کتاب)« تاريخ الفقه الجعفري» اثر هاشم معروف حسنی ، از كتب مرجع و معتبر معاصر در شناسايى ادوار و مراحل تشریع و تحولات اجتهاد و مكاتب مجتهدان امامى است و با مقدمه‌اى مختصر به قلم محمد جواد مغنیه در تبيين مفهوم فقه و تفاوت آن با تاریخ و اشاره به اهميت تاريخ فقه و ارزش كار مؤلف در حدود ۳۲۰ صفحه و ۴ فصل تنظيم و تدوين يافته است. [۱]
تاریخ الفقه الجعفری، هاشم حسنی، ج۱، ص۷.
۱ - انگيزه تأليف شناساندن نخستين تشريعات و مقاصد قانون‌گذارى اسلامى بطور اجمالى در دو عنوان عبادات و معاملات با استفاده از مصادر اوليه. ۲ - ساختار منبع اصلى نويسنده، آيات قرآن کریم و تأمل در روابط، مناسبات و معانى عميق و حقيقى آنها براى استخراج نظام فقهى اسلام و شیعه و سپس تأمل در تاریخ شكل‌گيرى مذهب شيعه است. بنابراين روش نويسنده روش و روى‌كردى تاريخى و معطوف به قرآن است و ارجاعات او عموما به كتب تاريخ فقه و تاريخ اصول فقه مى‌باشد و به متون و مجامع فقهى و حديثى استنادى صورت نمى‌گيرد. نويسنده، از آثار علماى معاصر شيعه و اهل سنت مانند محمد ابوزهره، محمدجواد مغنیه ، سیدحسن صدر ، عبدالحسین شرف الدین ، محسن امینی و عبدالفتاح عبدالمقصود بهره مى‌برد. [۲]
تاریخ الفقه الجعفری، هاشم حسنی، ج۱، ص۱۵.
۳ - گزارش محتوا در فصل اول از نياز انسان به شريعت مقدمه‌اى براى استدلال بر ضرورت آن ارائه شده است. اين مقدمه بر تنوع و گستردگى نيازهاى انسان و ناتوانى و نادانى عموم بشر نسبت به همه امور و مصالح و مفاسد مسايل مى‌باشد و همين موضوع، نياز به مصدر و منبعى معصوم و قادر مطلق و دانا كه باطن امور و كنه حقايق برايش روشن است را براى انسان ضرورى مى‌سازد. اين منبع معصوم، وحى است و قرآن كريم محصول اين وحی است. نويسنده، سپس مشخصات كلى نظام معرفتى عقيدتى اسلام و اهميت توحيد، معاد و سپس عبادات شرعى را از چشم‌انداز آيات قرآنى بررسى كرده است. قرآن، اسلوب ويژه‌اى در دعوت به توحید دارد. در آيات قرآن همواره فطرت و سرشت انسان‌ها مخاطب قرار مى‌گيرند. وى سپس نمونه‌هايى از آيات توحيدى قرآن و برخى از استدلال‌ها و براهين قرآنى در اثبات معاد و قيامت را آورده است. نويسنده، سپس با بررسى عبارات و مضامين قرآنى به اين نتيجه رسيده كه تشریع در قرآن به يك روش و اسلوب طرح نشده بلكه شكل‌هاى مختلفى براى طرح موضوع و بيان احکام مد نظر شارع مقدس بوده از جمله گاهى از صيغه مضارع براى انجام خواسته شارع ياد شده مانند «إن الله يأمر بالعدل و الإحسان» گاهى هم با خبر دادن از چيزى كه بر مردم نوشته شده با عبارت كتب عليكم ياد گرديده. همان طور كه صيغه‌هاى طلب در قرآن متنوع و متكثرند هم‌چنين وسايل و صيغه‌هاى ترك افعال و نهى هم تكثر اسلوبى دارند سپس از نظام عبادى قرآن و اهميتى كه قرآن به تصحيح رابطه فرد با پروردگار مى‌دهد بحث شده و تأكيد شده كه اين موضوع بر بقيه نظام‌ها و دستورات و مناسبات تقدم و اولويت دارد. نويسنده، گزيده‌اى از معارف قرآنى راجع به تشريع نماز، اوقات نماز، نمازهای واجب، تشريع روزه و حج و ماليات زکات و نظام صدقات را بررسى و تحليل كرده است. [۵]
تاریخ الفقه الجعفری، هاشم حسنی، ج۱، ص۲۱.
در بعد اجتماعى و مناسبات و معاملات ميان افراد هم تشريع قرآنى نظام مشخص و متمايزى دارد; نويسنده، به اختصار از ويژگى‌هاى تشريع قرآنى در بعد اجتماعى و مرتبط با دفاع، زن، نظام ازدواج ، تعداد زوجات ، طلاق، رجوع در طلاق و طلاق سه‌گانه با يك لفظ، حجاب ، ارث ، احكام عقود و معاملات و جزييات و مجازات‌هاى قرآنى بحث كرده است.فصل دوم به بررسى وضعيت سياسى بعد از وفات پيامبر و تعريف شيعه به مواليان و دوست‌داران اهل بیت اختصاص يافته و منشأ پيدايش شيعه تحقيق شده است. در فصل سوم از ادوار تشريع و مراحل مختلف آن و مشخصات هر كدام از اين مراحل سخن رفته و به شكل‌گيرى اصول فقه، نقش قیاس ، منبع تدوين حديث و فقه در تشيع و اجتهاد اسلامى اشاره شده است و نقش اهل بيت و پيروان آنها در توسعه اجتهاد و تكامل تشريع اسلامى و مناسبات آنها با صحابه و تابعین بررسى شده است. در اين فصل، بحثى قابل توجه به تبيين ادله احكام و مبانى فقهى شيعه در زمان صحابه اختصاص يافته است. در فصل چهارم علاوه بر بررسى اوضاع سياسى از شكل‌گيرى مبانى اجتهادى شيعه و تدوين حديث و فقه و ادله فقهى و مؤلفان و متون اوليه فقهى شيعه در عهد تابعين بحث شده است. ۳.۱ - عناوین کتابالسيد هاشم معروف الحسني سيرة نقية، و فكر نقي - الفصل الأول الحاجة الى التشريع - الأسلوب القرآني في الدعوة الى التوحيد - أدلة البعث و المعاد في القرآن - الأساليب التي أتبعها القرآن في التشريع - الفصل الثاني في الوضع السياسي بعد وفاة الرسول - اختصاص اسم الشيعة بالموالين لعلي و بدء التشيع - الفصل الثالث في أدوار التشريع و أصوله بعد وفاة الرسول(صلى الله عليه و آله) - المرحلة الثانية من مراحل التشريع - القياس - اثر المنع من تدوين الحديث و الفقه على التشريع الإسلامي - الفصل الرابع الوضع السياسي في عهد التابعين - تدوين الحديث و الفقه في عهد التابعين - الصحيفة الصادقة - حول الصحيفة الصادقة - المؤلفون من الشيعة في عهد التابعين. ۴ - نسخه شناسیاین کتاب به زبان عربی در یک جلد در انتشارات دار الکتاب الإسلامی در سال ۱۴۰۳ هجری قمری در قم با مقدمه محمد جواد مغنیة چاپ شده است . ۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب فقهی شیعه
|